آییننامه اجرایی مدیریت پسماند
آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها
(موضوع تصویب نامه 84/5/10و اصلاحیه 1388/8/2هیات وزیران)
ماده 1ـ علاوه بر عبارات و اصطلاحات مندرج در ماده (۲) قانون مدیریت پسماندها مصـوب -1383 ،عبـارات و اصطلاحات زیر درمعانی مشروح مربوط به کار می رود:
- قانون: قانون مدیریت پسماندها مصوب 1383
- جداسازي: جداکردن زباله‌ها از یکدیگر
- بازیافت: فرآیند تبدیل پسماند به مواد یا انرژي قابل استفاده مجدد
- کارگروه ملی: کارگروه ملی مدیریت پسماندها
- صندوق: صندوق ملی محیط زیست (موضوع بنـد “ب” مـاده ) (68قـانون برنامـه چهـارم توسـعه‌اقتصـادي،اجتماعی و فرهنگی جمهوري اسلامی ایران مصوب 1383 )
- مؤسسه استاندارد: مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.
- جزء ویژه: آن دسته از پسماندهاي ویژه ایجاد شده توسط اشخاصی کـه عمـدتا تولیـد کننـده پسـماندعادي هستند.
- سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست.
مـاده 2ــ بـراي دسـتیابی بـه همـاهنگی بـین دسـتگاههاي مـذکور در قـانون، کـارگروه ملـی بـا ترکیـب زیـر تشکیل می‌شود:
- رییس سازمان حفاظت محیط زیست (رییس کارگروه)
- معاون وزارت کشور (رییس سازمان شهرداریها و دهیاریهاي کشور)
- معاون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- معاون وزارت صنایع و معادن
- معاون وزارت نفت
- معاون وزارت نیرو
- معاون وزارت جهادکشاورزي
- معاون مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
- معاون سازمان صدا و سیماي جمهوري اسلامی ایران
- معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزي کشور
- 11- معاون شهرداري تهران
- معاونان سایر دستگاهها حسب مورد
تبصره ـ کارگروه استانی جهت هماهنگی در سطح استان با ترکیـب مـدیران دسـتگاههاي مـذکور در اسـتان بـه مسؤولیت معاون امور عمرانی استانداري و دبیري مدیرکل حفاظت محـیط زیسـت اسـتان تشـکیل مـیگـردد.
- کارگروه مذکور می تواند درصورت لزوم کارگروههاي شهرستانی را با ترکیب مشابه به مسؤولیت معاون فرمانـداردر سطح شهرستانها تشکیل دهد.
ماده 3- وظایف کارگروه ملی با رعایت قانون به شرح زیر می باشد:
- تدوین، تنظیم و بازنگري جداول فهرست پسماندهاي موضوع تبصـره( 2)مـاده (2) قـانون بـراي تصـویب درشوراي عالی حفاظت محیط زیست.دستگاهها باید فهرست پسماندهاي ویژه موردنظر خود را بـه کـارگروه ملـیاعلام نمایند و دستگاههاي پیشنهاد دهنده در هنگام بررسی موارد پیشنهادي خود با حق راي در کارگروه حضورمی یابند.
- ایجاد هماهنگی بین دستگاهها، براي پیشنهاد استانداردهاي مقرر در قانون به مؤسسه استاندارد.
- ایجاد هماهنگی بین دستگاههاي مجري قانون در اجراي امور فرهنگی، آموزشی و اطلاع رسانی.
- پیشنهاد اصلاح فهرست موضوع ماده (12) آییننامه ناظر بر اخـذ هزینـه هـاي بازیافـت از تولیدکننـدگان و واردکنندگان.
- -یشنهاد براي گسترش استفاده از مواد اولیه بازیافتی.
- پیشنهاد ضوابط و دستورالعملهاي مربوط به:
الف- دفع، پردازش و بازیافت پسماندها
ب- حدود تشخیص پسماندهاي ویژه پ شیوه هاي تولید و مصرف به نحوي که پسماند کمتري ایجادشود.
ت- چگونگی واگذاري مدیریت اجرایی پسماندها به اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی سـرمایه گـذاريدر امـور مدیریت پسماندها.
- ارایه سایر پیشنهادهاي مرتبط با مدیریت پسماندها.
تبصره- پیشنهادهاي موضوع بندهاي5 و 6 و 7جهت تصویب به شوراي عالی حفاظت محیط زیست
ارایـه و در صورت نیاز به تصویب نهایی در نهادهاي دیگر به آنها ارجاع می گردد.
ماده 4- مدیریت هاي اجرایی پسماندهاي عادي باید طرح جامع و تفصیلی مدیریت پسماند را به‌گونـه‌اي تهیـه کنندکه در مراکز استانها و همچنین شهرهاي با جمعیت بیش از یک میلیون نفر تا پایان سال 1390و در سـایر شهرها و روستاها تا پایان سال ،1392همه پسماندهاي عادي را به صورت تفکیک شده جمع آوري نمایند.
تبصره 1- طرح جامع یادشده در کارگروه تبصره ماده(2) این آییننامه و طرح تفصـیلی آن در شـوراياسـلامی مربوط تصویب می شود
تبصره 2- جزء ویژه پسماندهاي عادي و کشاورزي، پسماند عادي محسوب نشده اما مدیریت جراییآن به عهده مدیریت اجرایی پسماند عادي می باشد که در برنامه راهبردي مدیریت پسـماند عـادي، اجـزاي آنپـیش بینـی خواهد شد.
تبصره 3- اعتبارات موردنیاز براي آموزش و اطلاع رسانی پسماندها توسط وزارت کشـور (سـازمانشـهرداری‌ها و دهیاریهاي کشور) تامین خواهد شد.
ماده 5- وزارت کشور باید با هماهنگی سازمان شیوه نامه هاي اجرایی مدیریت پسماندهاي عادي وکشـاورزي و پسماند ویژه تبدیل شده به پسماند عادي از قبیل تولید، ذخیره سـازي، جمـع آوري، جداسـازي،حمـل و نقـل، بازیافت، پردازش و دفع را با رعایت ماده (۱۱) قانون، شش ماه پس از ابلاغ این آییننامـه تهیـه وبـه مـورد اجـرا گذارد.
تبصره – شیوهنامه هاي موضوع این ماده پس از تهیه و انتشار در روزنامه رسمی جمهوري اسلامی یران به منزله اعلام بوده و لازم الاجرا می باشد.
ماده 6- وزارت کشور موظف است:
1- ضوابط، مقررات و دستورالعملهاي قانونی را به مدیریتهاي اجرایی پسماند عـادي و شـوراهاي اسـلامی ابـلاغ نماید.
2- بانک اطلاعاتی مدیریت پسماندهاي عادي و کشاورزي را تهیه و براي تکمیل بانک اطلاعاتی پسـماندها به سازمان ارایه نمایند.
3- محل دفع پسماندهاي عادي را براساس ضوابط زیست محیطی و با هماهنگی سازمان و وزارت جهادکشاورزي تعیین نماید.
4- شیوه نامه انعقاد قرارداد و ارجاع عملیات مدیریت پسماند به اشـخاص حقیقـی و حقـوقی ذيصـلاح را تهیـه نماید.
5- شیوه نامه هاي اجرایی سازماندهی اشخاص حقیقی و حقوقی که قبل از تصویب قانون و آییننامه درعملیات مدیریت پسماند عادي فعالیت داشته اند را تهیه نماید.
6-همکاری با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تهیه شیوه نامه موضوع ماده (۵) قانون همکاري نماید.
ماده 7- محلهاي دفع تعیین شده پسماندها در صورت لزوم ، با اجراي مفاد قانون نحوه خرید و تملک دراختیـار مدیریتهاي اجرایی پسماندها قرار گرفته تا طبق ضوابط و مقررات مربوط بهره برداري گردد.
ماده 8- تولیدکنندگان پسماند عادي و اشخاص حقیقی و حقوقی مسئول مراکـز و مجتمـع هـایی کـه پسـماند عادي تولید می کنند، از قبیل ساکنین منازل، مدیران و متصدیان مجتمع ها و شهرکها، اردوگاه‌ها، سربازخانه ها، واحدها و مجتمع هاي تجاري، خدماتی، آموزشی، تفریحی و تفرجگاهی در قبال مدیریت اجرایی پسـماند عـادي پاسخگو بوده و ملزم به رعایت مقررات و شیوه نامه هاي آییننامه می باشند.
ماده 9- کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به عملیات ساختمانی و عمرانی از هر قبیل در سطح شـهر، روستا و بخش مینمایند، باید مقررات و شیوه نامههاي مربوط در خصوص جداسازي، خیره و انتقال نخالـه‌هـاي ساختمانی را رعایت نمایند.
ماده 10- بخشداریها باید براساس شیوه نامه هاي ارسالی از طرف وزارت کشور نسبت بـه جمـع آوري، حمـل و دفع پسماندهاي عادي بین راهی از قبیل پسماندهاي رستوران‌ها، پمپ بنزین‌ها و سایر تاسیسات اطـراف راه‌هـا و حریم راهها اقدام نمایند.
تبصره – راهداری‌ها باید در مدیریت پسماندهاي حریم جاده ها و اماکن بین راهی با بخشداري‌ها همکاري نمایند.
ماده 11- کلیه مراکز تولیدکننده پسماندهاي ویژه همچنین تولیدکنندگان جزء ویژه پسماند عادي(خانگی) باید نسبت به جداسازي پسماندهاي ویژه از پسماندهاي عادي در محل تولید اقدام نمایند.
ماده 12- تولیدکنندگان و واردکنندگان اقلام مشروح زیر باید پسماند حاصل از کالاهاي خود را بازیافت نماینـد.
درصورتی که نتوانند به این امر اقدام نمایند، باید برابر نیم در هزار ارزش کالارا همزمان با فـروش و یـا ورود بـه صندوق پرداخت نمایند. صندوق باید به نسبت بازیافت پسماند حاصل از هر یک از اقلام مزبور، مبالغ دریافتی را در اختیارواحدهاي بازیافت کننده آن قلم از پسماند قرار دهد. متخلفین به مجازات‌هـاي تعیـین شـده در مـاده (16) قانون محکوم خواهند شد.
1- مواد پلیمري از قبیل پلاستیکها، PEPو لاستیک
2- کالاهاي شیشه اي، کریستال
3- اشیاي ساخته شده از فلزات ساده و آلیاژي
4- اشیاي ساخته شده از چوب و نئوپان
5- کالاهاي ساخته شده از کاغذ و مقوا
6- انواع روغنهاي روانکار
7- کالاهایی که حداقل از دو جزء شیشه، فلز، پلیمر، سلولز تشکیل شوند.
8- لوازم برقی و الکترونیکی
9- انواع مصالح ساختمانی از نوع کانی هاي غیر فلزي
تبصره 1- واحدهاي تولیدي که از مواد اولیـه بازیـافتی اسـتفاده مـی کننـد، بـه ازاي اسـتفاده از اینگونـه مـواد ازپرداخت مبلغ تعیین شده معاف خواهند بود.
تبصره 2- واحدهاي تولیدي که محصولات خود را صادر می کنند و یا واردکنندگانی که کالاي خود رامرجوع می کنند، به ازاي میزان کالاي صادر شده و یا مرجوعی، از پرداخت مبلغ تعیین شده معاف خواهندبود.
تبصره 3- تجدیدنظر در اقلام و مبلغ مذکور حسب مورد پس از طرح در کـارگروه ملـی بـا پیشـنهاد سـازمان و تصویب هیأت وزیران خواهد بود.
ماده 13- تولیدکنندگان، واردکنندگان و کسانی که مسوولیت بسته بندي مواد و محصولاتی که منجر بـه ایجـاد پسماندهاي ویژه می گردند( از جمله سموم و کودهاي شیمیایی(باید نحوه استفاده، نگهداري، حمل ونقل و دفع پسماندهاي حاصل از مصرف و نیز اشیاء و موارد آلوده شده به آنها را پس از تایید مراجع ذي ربط، بر روي بسته بندي درج نمایند.
ماده 14- وزارت اموراقتصادي و دارایی باید از طریق گمرکات، از ورود کالاهایی که بر اساس فهرست اعلام شـده از سوي سازمان، داراي پسماند ویژه غیرمجاز می باشد جلوگیري نماید.
ماده 15- سازمان باید نسبت به تدوین فهرست کالاهایی که پس از مصرف، پسماند بیشتر یا پسماند با بازیافـت مشکل تر و یا پسماند خطرناك ایجاد می کنند اقدام و شیوه نامه نحوه مـدیریت آنهـا را تهیـه و حسـبمورد بـه دستگاه ذي ربط اعلام نماید.
ماده 16- مؤسسه استاندارد باید ظرف یکسال پس از ابلاغ این آییننامه استانداردهاي زیر را تدوین نماید:
1- استاندارد کاغذ و پلاستیک بازیافتی و موارد مجاز استفاده آنها از جنبه هاي فنی و بهداشتی.
2- استانداردهاي کود آلی به خصوص کود کمپوست حاصل از پردازش پسماندهاي عادي و کشاورزي.
3- استاندارد تاسیسات و تجهیزات مرتبط با مدیریت پسماندها از جمله دستگاههاي زباله سوز و نوع پسماندهاي مورد پذیرش از جنبه فنی و بهداشتی.
4- استاندارد علایم نشان دهنده نوع و جنس پلاستیکها و نیز پلاستیکهاي قابل تجزیه در طبیعت.
5- استاندارد سایر مواردي که حسب مورد از سوي کارگروه ملی پیشنهاد می شود.
ماده 17- واحدهاي بازیافت که با ضوابط زیست محیطی سازمان تطابق داشته باشند، از حداکثرتسـهیلاتی کـه براي احداث و ادامه فعالیت واحدهاي صنعتی در نظر گرفته می شود برخوردار خواهند بود.
تبصره 1- در صورت پرداخت هرگونه یارانه یا تعلق نرخ ترجیحی براي حمایت از انواع کـود شـیمیایی،کودهـاي کمپوست نیز به همان میزان بهره مند خواهند شد.
تبصره 2ـ وزارت نیرو بایـد بـرق حاصـل از بازیافـت را بـر اسـاس تصـویبنامه شـماره 16825 خریداری نماید .
ماده 18- سازمان مدیریت و برنامه ریزي باید با همکاري دستگاههاي اجرایی ذي ربط در هر مـورد، نسـبت بـه تشخیص صلاحیت مشاوران و پیمانکاران ذي صلاح حقیقی و حقوقی اقدام نماید.
ماده -19تولیدکنندگان پسماندهاي ویژه مندرج در جدول شماره (۱) ملزم به کاهش مقدار و یا شدت آلـودگی پسماندها مطابق جدول مذکور بوده و باید پسماند تولیدي و ظرفیت فعالیت خود را در فرمهاي اظهارنامه ثبت و به سازمان گزارش نمایند. جدول مذکور حسب مورد با پیشنهاد سازمان (کارگروه ملی) و تصویب هیـأت وزیـران قابـل تغییـر مـی باشـد. متخلفین از مفاد این ماده به حداکثر مجازات مقرر در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
سازمان باید ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آییننامه، نسبت به تهیه فرمهاي اظهارنامه مربوط اقدام نماید. جدول شماره (1): موضوع ماده (19) میزان پسماند و یا مشخصات آن نوع پسماندها تولید کنندگان پسماند حـداکثر تـا 20درصـد وزن روغن پایه تولیدي مجموع پسماندها واحدهاي تصفیه دوم روغن حداکثر تـا 2.5درصـد وزن کلـر تولیـدي پسماندهاي جیوه اي خشک واحدهاي کلر الکالی با سل جیـوه حـداکثر تـا 4برابـر وزن روي تولیـدي مجمـوع پسماندها تولید روي به روش انحلال دراسید
ماده 20- کلیه تولیدکنندگان، واردکنندگان و توزیع کنندگان کالاو مواد باید مشخصات، مقدار و نحوه مدیریت پسماند ویژه خود را به شرح مندرج در اظهارنامه، به سازمان و دستگاه ذي ربط ارایه نمایند. متخلفین از مفاد این ماده به مجازاتهاي مقرر در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
ماده 21- پسماندهاي دامپزشکی به عنوان پسماندهاي ویژه کشاورزي، مشمول ماده (11) قانون میباشند.
ماده 22- سازمان باید با رعایت ماده(11) قانون، براساس کمیت و کیفیت پسـماندهاي ویـژه صـنعتی، محل‌هـاي مناسب دفع آنها را مطالعه و به وزارتخانه هاي کشور و صنایع و معادن پیشنهاد نماید
ماده 23- سازمان باید ضوابط زیست محیطی محلهاي دفع و دفن پسماندها اعم از ویژه و عادي را تعیـین و بـه دستگاههاي ذي ربط اعلام نماید.
ماده 24- سازمان حسب مورد مرجع تشخیص حد تبدیل پسماند ویژه و عادي به یکدیگر براساس تعیین میزان و غلظت عامل خطرناك در پسماند می باشد.
ماده 25- دستگاههاي ذي ربط باید قبل از صدور مجوز محل دفن زباله ها و پسماندها نسبت به استعلام و اخـذ تاییدیه وزارت نیرو در زمینه عدم تاثیرپذیري منابع آبی اقدام نماید.
ماده 26- سازمان مدیریت و برنامه ریزي کشور باید در شرح خدمات مشاوران تهیه کننـده طر‌ح‌هـاي توسـعه و عمران، اجراي تبصره (1) ماده (۱۲) قانون را منظور نماید.
ماده 27- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید تا شش ماه پس از ابلاغ این آییننامه، معیارها و ضوابط موضوع ماده ( (5قانون را تهیه و ابلاغ نماید.
ماده 28- مدیریت اجرایی پسماندها بایـد از خـدمات کارشناسـان و متخصصـین واجـد شـرایط( بطـورترجیحی بهداشت محیط و محیط زیست( استفاده نمایند.
ماده 29- مراجع مسئول موضوع ماده (7) قانون مدیریت پسماندها، به منظور کنترل انتشار آلودگی هاي ناشـی از انتقال زباله ها و پسماندها به منابع آبی به ویژه منابع تامین کننده آب شرب، از دفع پسـماندهاي موجـود در آبراهه ها، منابع آبی و مخازن پشت سدها جلوگیري نمایند.
ماده 30- سوزاندن پسماند در محیط آزاد و یا در پسماند سوزهاي غیر استاندارد و مغایر با ضوابط وشـیوه نامـه هاي مربوط، ممنوع است.
ماده 31- تخلیه کنندگان پسماندهاي ویژه در اماکن غیرمجاز و همچنین خودروهاي تخلیه کننده پسماندهاي ویژه حسب مورد، به حداکثر مجازاتهاي تعیین شده در مواد (16) و (۲۰) قانون محکوم خواهندشد.
ماده 32- سازمان باید تا یکسال پس از ابلاغ این آییننامه، بانـک اطلاعـاتی جـامع پسـماندها را بـا همکـاري دستگاهها و مدیریتهاي اجرایی ذي ربط تهیه نماید.
ماده 33- نقل و انتقال درون مرزي پسماندهاي ویژه، تابع آییننامه اجرایی حمل ونقل مواد خطرنـاك(موضـوع تصویبنامه شماره .44870ت22029هـ مورخ 1380.12.27هیأت وزیران) و اصلاحیه هاي بعدي آن خواهد بود.
ماده 34- کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به نقل و انتقال برون مرزي پسماندهاي ویـژه مـینماینـد باید مفاد کنوانسیون بازل را رعایت نموده و اطلاعات لازم را در اختیار سازمان (مرجع ملی کنوانسیون بازل) قرار دهند. اشخاص حقیقی و حقوقی که مفاد کنوانسیون را رعایت نکننـد یـا اطلاعـات نادرسـت بـه سـازمان ارایـه نمایند به حداکثر مجازاتهاي تعیین شده در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
ماده 35- زباله‌هاي دریایی و مصالح لایروبی دریایی تابع ضمیمه پنجم کنوانسـیون MARPOLو کنوانسـیون دفع مواد زاید در دریا بوده و کارگروه ملی باید در تدوین ضوابط و شیوه نامه هاي مربوط، مفادکنوانسیون مزبور را لحاظ نماید.
ماده 36- نیروهـاي انتظـامی و مـامورین سـازمان، همچنـین مـامورین وزارت کشـور، شـهرداریها، دهیاریهـا و بخشداریها در صورتی که وظایف ضابطین قوه قضاییه را زیرنظر دادستان تعلـیم گرفتـه باشـند از لحـاظ اجـراي قانون و آییننامه و شیوه نامه هاي ناشی از آن در ردیف ضابطین قوه قضاییه قـرار مـی گیرنـد. وزارتخانـه هـاي کشور و دادگستري باید زمینه هاي آموزش، تنظیم و تدوین شیوه نامه نحوه اقدام مامورانمذکور را فراهم آورند.
مامورین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت جهادکشاورزي، وزارت نیرو باید نسـبت بـه شناسـایی، گزارش و پیگیري از تخلفهاي مرتبط با این قانون اقدام نمایند.
ماده 37- دستگاههاي مذکور در تبصره ماده ( (6قانون، باید در اجراي تکالیف این تبصره، برنامه سالانه خـود را تنظیم و اعتبارات لازم را پیش بینی تا در قانون بودجه گنجانده شود.
ماده 28- سازمان مدیریت و برنامه ریزي کشور باید اعتبارات لازم جهت اجرایی شدن این آییننامه را در لوایح بودجه پیش بینی نماید.
ماده 39- دستگاه‌های مشمول ماده (21) عبارتند از: وزارت کشور(بخشداریها)،سازمان شهرداریها و دهیاریهـاي کشور(شهرداریها و دهیاریها)، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهادکشاورزي، وزارت صنایع و معادن، وزارت بهداشت، درمان و آموزشپزشکی و وزارت راه و ترابري.